Why is Gandhi Jayanti celebrated on 2nd October: २ऑक्टोबरला गांधी जयंती का साजरी केली जाते?

Why is Gandhi Jayanti celebrated on 2nd October: २ ऑक्टोबरला गांधी जयंती महात्मा गांधी यांच्या जन्मदिनानिमित्त साजरी केली जाते. महात्मा गांधी यांचा जन्म २ ऑक्टोबर १८६९ रोजी गुजरातमधील पोरबंदर येथे झाला होता. त्यांनी भारताच्या स्वातंत्र्य चळवळीत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आणि सत्याग्रह (सत्याचे अनुसरण) आणि अहिंसा (हिंसा न करता लढा देणे) या तत्त्वांवर आधारित लढा दिला.

गांधीजींनी ब्रिटिश सत्तेविरुद्ध स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी शांततामय मार्गांचा अवलंब केला आणि त्यांच्या विचारांनी जगभरातील इतर अनेक चळवळींना प्रेरणा दिली. त्यांच्या कार्यामुळेच भारत १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी स्वातंत्र्य मिळवू शकला.

गांधी जयंती राष्ट्रीय सण म्हणून साजरी केली जाते, आणि या दिवशी भारतात सर्वत्र विविध कार्यक्रम, प्रार्थना सभा, आणि श्रद्धांजली अर्पण केली जाते. विशेषतः दिल्लीतील राजघाट येथे, जेथे गांधीजींचं स्मारक आहे, तिथे विशेष कार्यक्रम होतात. या दिवसाला २००७ मध्ये संयुक्त राष्ट्र संघाने आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिन म्हणून घोषित केले, ज्यामुळे गांधीजींच्या अहिंसेच्या विचारांचा प्रसार जगभरात केला जातो.

माझा आवडता नेता मराठी निबंध

महात्मा गांधींचे विचार

महात्मा गांधींचे विचार आणि तत्त्वज्ञान जगभरात प्रसिद्ध आहेत, आणि त्यांनी सामाजिक, राजकीय आणि वैयक्तिक आयुष्यात अमूल्य योगदान दिले आहे. गांधीजींचे मुख्य विचार खालीलप्रमाणे आहेत:

1. अहिंसा (Non-violence)

• गांधीजींचा अहिंसेचा सिद्धांत म्हणजे कोणत्याही परिस्थितीत हिंसाचार न करण्याची शिकवण आहे. त्यांचे मत होते की कोणत्याही सामाजिक किंवा राजकीय संघर्षात, उद्देश साध्य करण्यासाठी हिंसेचा वापर करणे योग्य नाही. त्यांनी अहिंसा ही केवळ एक तत्त्व नाही, तर जीवनाचा मार्ग म्हणून स्वीकारली.

2. सत्य (Truth)

• गांधीजींच्या मते सत्य ही सर्वात मोठी शक्ती आहे. त्यांचे सत्याग्रह म्हणजे सत्यासाठी केलेली शांततामय लढाई. त्यांचा विश्वास होता की सत्याचा मार्ग निवडूनच कोणतेही संकट दूर केले जाऊ शकते, आणि दीर्घकाळासाठी टिकणारे समाधान मिळू शकते.

3. सर्वधर्म समभाव (Religious tolerance)

• गांधीजींनी सर्वधर्म समभावाचा पुरस्कार केला. त्यांना सर्व धर्मांमध्ये समानता आणि सहिष्णुता मान्य होती. त्यांच्या मते, प्रत्येक धर्माने प्रेम, करुणा आणि मानवतेचा संदेश दिला आहे.

4. स्वराज (Self-rule)

• गांधीजींचा स्वराज हा केवळ राजकीय स्वातंत्र्याचा नाही, तर वैयक्तिक स्वातंत्र्याचा सिद्धांत होता. त्यांच्या मते, स्वराज म्हणजे प्रत्येक व्यक्तीचे आत्मनिर्भर असणे आणि आपल्या जीवनावर संपूर्ण नियंत्रण असणे.

5. सर्वोदय (Welfare of all)

• गांधीजींच्या मते, खऱ्या विकासाचे उद्दिष्ट सर्वांसाठी असावे. सर्वोदय म्हणजे सर्वांचा उध्दार. समाजातील प्रत्येक घटकाचा विकास साधणे हे त्यांचे तत्त्व होते.

6. श्रमाचा सन्मान (Dignity of labor)

• गांधीजींनी श्रमाचे महत्त्व पटवून दिले. त्यांनी व्यक्त केले की प्रत्येक काम महत्त्वाचे आहे, मग ते शारीरिक श्रम असो वा मानसिक, आणि प्रत्येक व्यक्तीला श्रमाचा सन्मान करावा लागतो.

7. स्वावलंबन (Self-reliance)

• गांधीजींनी आत्मनिर्भरतेवर भर दिला. त्यांनी ग्रामोद्योग आणि स्वदेशीचा प्रचार केला आणि ब्रिटिश मालाचा बहिष्कार करण्याचे आवाहन केले. खादी हे त्यांच्या आत्मनिर्भरतेचे प्रतीक होते.

8. सरल जीवन आणि उच्च विचार (Simple living, high thinking)

• गांधीजींनी सरल जीवनाचे तत्त्व आत्मसात केले होते. त्यांचा विश्वास होता की, साधेपणा आणि संयम हा खरा जीवनाचा मार्ग आहे. भौतिक सुखाच्या मागे न लागता उच्च विचार आणि आध्यात्मिकता यावर भर देणे आवश्यक आहे.

9. स्त्री सक्षमीकरण (Women’s empowerment)

• गांधीजींनी स्त्रियांच्या अधिकारांचे समर्थन केले आणि स्त्रियांना शिक्षण, स्वातंत्र्य आणि सन्मान मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न केले. त्यांच्या मते, समाजाची प्रगती स्त्रियांच्या सक्षमीकरणाशिवाय अशक्य आहे.

10. ब्रह्मचर्य (Celibacy)

• गांधीजींनी ब्रह्मचर्य म्हणजे शारीरिक आणि मानसिक नियंत्रणाचे तत्त्व स्वीकारले होते. त्यांच्या मते, मनाचे शुद्धीकरण आणि आत्मसंयम हे जीवनाच्या उच्च उद्दिष्टांसाठी आवश्यक आहे.

गांधीजींच्या या विचारांनी समाजाला नवी दिशा दिली आणि आजही ते जगभरात प्रेरणादायी आहेत.

गांधीजींना ‘बापू’ का म्हणतात?

महात्मा गांधींना “बापू” या आदरार्थी नावाने संबोधले जाते कारण ते भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत एक मार्गदर्शक आणि वडिलांसारखे व्यक्तिमत्व होते. ‘बापू’ हा शब्द हिंदी आणि गुजराती भाषांमध्ये वडील किंवा पिता यासाठी वापरला जातो. गांधीजींनी आपले जीवन सत्य, अहिंसा, आणि समाजाच्या सेवेला समर्पित केले होते. त्यांच्या या प्रेमळ, कर्तव्यदक्ष, आणि मार्गदर्शक भूमिकेमुळे त्यांना “बापू” म्हटले गेले.

गांधीजींनी समाजातील प्रत्येक घटकासाठी काम केले, विशेषतः गरीब, दलित, आणि स्त्रियांसाठी. त्यांच्या या सेवाभावी वृत्तीमुळे सामान्य जनतेने त्यांना आपल्या कुटुंबातील वडिलांच्या भूमिकेत पाहिले आणि त्यांच्याबद्दल असलेला आदर “बापू” या शब्दाद्वारे व्यक्त केला.

“बापू” ही संज्ञा फक्त भारतापुरती मर्यादित राहिली नाही, तर जागतिक स्तरावरही गांधीजींच्या अहिंसा आणि सत्याच्या तत्त्वज्ञानामुळे ते ‘बापू’ म्हणूनच ओळखले जातात.